ARAPÇA KELİME YAPIMI
Birleşik kelimeler dışında Arapçada kelimeler ön ve son eklerle değil,
bükünlenme yoluyla yapılır.
İki harfli edatlar ve birkaç kelime dışında Arapçada bir kelime kökü en az
üç harften oluşur. Bunlara aslî harfler denilir. Yeni kelime yapılırken bu aslî
harflerin başına, ortasına veya sonuna bir veya daha fazla harf ilâve edilir. Bu
ilâve harflere zâid harfler (=ekleme harfler) denilir. Kelime yapımı belli
kalıplara göre olduğu için, bu zâid harflerin hangi harfler olabileceği bellidir.
Aşağıdaki harfler, kelimenin kalıbına göre zâid harflerden olabilir:
ا , ت , س, م , ن , و , ٥ , ى , (hemze)
Zâid Harfler Nerelerde Kullanılır?
Zâid harflerin kelimelerde kullanılışıyla ilgili bazı genellemeleri bilirsek, zâid
ve aslî harfleri daha kolay tanıyabiliriz:
1. Hemze ( أ ) sadece kelime başında zâid olur: افکار efkâr, اخراج ihrâc
(Osmanlı Türkçesinde bu gibi kelimelerde hemze yazılmayıp sadece
hemzenin ‘kürsüsü’ olan elif yazılmıştır.)
2. Elif ( ا ) kelime içinde uzun a (â) sesini karşılamak için kullanılır: ماهر
mâhir, مخابر muhâbir
3. Te ( ت ) kelime başında, ortasında ve sonunda zâid olarak bulunabilir:
تشکيل teşkîl, انتظار intizâr, شکايت şikâyet.
4. Sin ( س ) ist-, müst- ses grubuyla başlayan kelimelerde zâid harf olur:
استثقال istiskāl, مستقبل müstakbel.
5. Mim ( م ) harfi sadece kelime başında zâid harf olur: معلوم ma’lûm, محکمه
mahkeme.
6. Nun ( ن) harfi in-, mün- ses gruplarıyla başlayan kelimelerde başta, -ân ile
biten kelimelerde ise sonda zâid olur: انکسار inkisâr, منکسر münkesir,
عرفان irfân.
7. Vav ( و) harfi genellikle kelime içinde uzun u (û) sesini karşıladığında zâid
olur: معلوم ma’lûm, مجهول mechûl, مظلوم mazlûm, مغلوب mağlûb, هقوق hukûk.
8. He (٥ ) harfi kelime sonunda Arapçadaki kapalı te harfi yerine kullanıldığında
zâid olur: مدرسه medrese, کتابه kitâbe, ضربه darbe.
9. Ye ( ى) harfi kelime içinde uzun i (î) sesini karşıladığında zâid olur: تعليم
ta’lîm, فقير fakîr, کبير kebîr